Sự thành công của việc giảng dạy phụ thuộc rất nhiều vào
phương pháp dạy học được giáo viên lựa chọn. Cùng một nội dung nhưng tùy thuộc
vào phương pháp sử dụng sẽ có những kết quả khác nhau. Làm việc theo nhóm là một
trong những phương pháp dạy học được áp dụng trong đổi mới phương pháp dạy học
hiện nay nhằm phát huy được tính tích cực của người học, dạy học hướng về người
học.
Giảng dạy dựa trên phương pháp làm việc nhóm là một phương
pháp sư phạm mà theo đó, lớp được chia thành nhiều nhóm, mỗi nhóm được phân
công giải quyết một công việc cụ thể hướng tới một nội dung công việc chung lớn
hơn; kết quả của từng nhóm sẽ được trình bày trước lớp để thảo luận chung trước
khi giáo viên đi đến kết luận cuối cùng.
Phương pháp
tổ chức cho học viên học tập theo nhóm có một số ưu điểm so với các phương pháp
giảng dạy truyền thống, đó là:
Việc giảng dạy
theo nhóm phù hợp với việc học tập hướng tới người học, khuyến khích sự độc lập
tự chủ, người học có thể đưa ra những giải pháp, cách biểu đạt riêng cho vấn đề
nào đó. Nếu trong phương pháp thuyết trình, người học trao đổi với nhau được rất
ít thì trong làm việc theo nhóm các thành viên tham gia đều có cơ hội đưa ra
quan điểm của mình đối với chủ đề thảo luận. Mặt khác phương pháp làm việc nhóm
giúp nâng cao được tính tương tác giữa các thành viên, khích lệ mọi thành viên
tham gia học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, phát triển được các mối quan hệ và quan
tâm đến nhau.
Giảng dạy dựa
trên phương pháp làm việc theo nhóm sẽ nâng cao được tính trách nhiệm của từng
thành viên trong nhóm. Do mỗi thành viên được phân công thực hiện một công việc
nhất định nên họ không thể trốn tránh trách nhiệm hoặc dựa vào công việc của người
khác. Việc tổ chức dạy học theo nhóm không phải là hình thức nhằm thay thế học
tập cá nhân mà là để giúp cá nhân thực hiện nhiệm vụ học tập của mình thông qua
trao đổi, thảo luận với các thành viên cùng học.
Trong
mỗi chúng ta ai cũng biết được vai trò của việc học tập theo nhóm. Nhưng có một
thực tế đặt ra hiện nay là làm sao để việc học tập theo nhóm được hiệu quả? Trong
thời gian qua, giảng viên trường Chính trị Trường Chinh đã tích cực áp dụng phương
pháp làm việc nhóm trong giảng dạy. Tuy nhiên, việc sử dụng phương pháp này vẫn
còn có những hạn chế.
Trong
quá trình dạy và học vẫn còn giữ thói quen thụ động. Đã từ lâu, trong các tiết học lý luận, hình ảnh người thầy thuyết trình
một cách say sưa từ đầu đến cuối buổi, học viên thì nghe giảng và chép bài một
cách thụ động đã thành một dấu ấn trong mỗi người. Bên cạnh đó do đặt
thù của trường chính trị là học viên mỗi lớp rất đông, việc quản lý lớp học
theo nhóm rất khó. Nếu sử dụng phương pháp học tập theo nhóm không đúng cách,
không phù hợp với nội dung và thiếu kỹ năng thực hiện thì có thể chỉ mang tính
hình thức, gây mất nhiều thời gian, sản phẩm không mang tính tập thể, các cá
nhân thiếu tích cực sẽ đùn đẩy cho những người năng nổ, nhiệt tình...Ngoài ra,
về phía giảng viên, đặc biệt là giảng viên trẻ
còn thiếu kinh nghiệm thực tế. Điểm yếu dễ nhận thấy của các giảng viên trẻ là
vốn sống kinh nghiệm thực tiễn tích lũy chưa được nhiều, trong khi học viên phần
lớn lại là cán bộ công chức đã kinh qua nhiều năm công tác. Họ sẽ có cảm giác e
ngại khi cho học viên thảo luận, nêu lên những vấn đề “nhạy cảm” hoặc quá khó,
không thể xử lý được cho nên đôi khi còn lúng túng.
Chính
vì vậy, để nâng cao hiệu quả giảng dạy bằng phương pháp làm việc nhóm, tôi xin mạnh
dạn đưa ra một số giải pháp sau:
Thứ nhất, chuẩn bị tốt quy trình vận dụng
phương pháp làm việc nhóm
Nếu
trước đây, hoạt động lên lớp chủ yếu là thời gian thuyết trình của giảng viên,
thì bây giờ thời gian dành cho học viên chiếm phần lớn. Buổi thảo luận nhóm sẽ
chia làm các giai đoạn:
-
Ổn định, phân chia nhóm, giao các vấn đề về cho nhóm:
Việc phân nhóm cần thực hiện sao cho giảng viên có thể theo dõi, đánh giá hoạt
động nhóm nhưng đồng thời cũng đảm bảo phát huy tính tích cực của mỗi học viên.
Giảng viên có thể chia nhóm theo vị trí ngồi hoặc theo vị trí công việc…tuỳ
thuộc vào vấn đề thảo luận. Sau khi phân nhóm, giảng viên yêu cầu các nhóm cử
nhóm trưởng hoặc giảng viên chỉ định nhóm trưởng để điều hành nhóm làm việc và
giao vấn đề thảo luận cho các nhóm.
-
Các nhóm làm việc: Nhóm trưởng điều hành nhóm, cử người
ghi chép kết quả của nhóm. Giảng viên đến các nhóm để quan sát, hướng dẫn hoặc
có thể gợi ý học viên thảo luận vào chủ đề.
-
Đại diện các nhóm lên trình bày kết quả: Mỗi nhóm trình
bày kết quả làm việc từ 2-3 phút. Sau khi đại diện nhóm trình bày các thành
viên trong và ngoài nhóm bổ sung ý kiến.
-
Giảng viên tổng kết: Giảng viên nhận xét chung tinh thần
và kết quả làm việc của các nhóm; bổ sung và chốt lại các nội dung thảo luận.
Thứ hai, yêu cầu đối với người giảng viên
Để áp dụng phương pháp làm việc nhóm
có hiệu quả, giảng viên phải thực sự là người tâm huyết với nghề nghiệp và có
kiến thức sâu rộng. Giảng viên phải am
hiểu sâu sắc nội dung dạy học, làm chủ kiến thức, biết chế biến nó
theo ý đồ sư phạm và biết cách truyền tải nó đến với người học. Bài
giảng muốn sinh động giàu sức thuyết phục, giảng viên cần phải gắn với tình
hình thế giới, của đất nước, của địa phương, của bản thân mỗi học viên từ đó
khái quát làm sáng tỏ về mặt lý luận. Có
như vậy, giảng viên mới có thể giúp học
viên tích cực, chủ động, phát huy khả năng sáng tạo trong quá trình học tập, tạo điều kiện truyền đạt kiến thức cho học viên một cách hiệu quả
và thành công.
Thứ ba, phát huy tính tích cực của học viên
trong quá trình làm việc nhóm
Học viên đóng góp 50% sự thành công trong quá trình làm việc
nhóm. Để phát huy tính tích cực của học viên, giảng viên cần tạo một không khí
lớp học thật sôi nổi và thoải mái bằng cách tăng cường đối thoại giữa giảng
viên và học viên. Để đảm bảo cho tất cả học viên đều tham gia vào quá trình làm
việc nhóm, tránh tình trạng ỷ lại vào người khác, khi phân công làm việc nhóm
giảng viên thông báo trước lớp là có thể lựa chọn một trong hai phương án đó
là: gọi ngẫu nhiên bất kỳ người nào trong nhóm lên thuyết trình hoặc là cho học
viên lựa chọn người để thuyết trình. Ngoài ra, để đảm bảo mọi thành viên trong
lớp đều chú ý lắng nghe, giảng viên có thể chỉ bất kỳ thành viên của các nhóm
còn lại sẽ nhận xét và đưa ra câu hỏi.
Thứ tư, cần có sự hỗ trợ từ phía nhà trường
và khoa chuyên môn
Nhà
trường tiếp tục tạo điều kiện cho giảng viên đặc biệt là giảng viên trẻ tham
gia các lớp tập huấn về phương pháp dạy học tích cực. Bên cạnh đó, cần bố trí
số lượng học viên vừa đủ để giảng viên có thể triển khai các phương pháp giảng
dạy tích cực, đồng thời tiếp tục trang bị các phương tiện hỗ trợ như máy chiếu
ở tất cả các lớp học.
Đối
với khoa chuyên môn, mỗi khoa sẽ bàn bạc, thống nhất nội dung và phương pháp
làm việc nhóm ở mỗi bài giảng được phân công. Bố trí cho các giảng viên trong
khoa dự giờ những giảng viên có phương pháp giảng dạy hay để cùng học tập và
trao đổi kinh nghiệm. Trong khi chưa có quy định về tính điểm quá trình, khoa
cần có cơ chế khuyến khích học viên tham gia vào phương pháp thảo luận nhóm
bằng cách lập danh sách các học viên tích cực tham gia ý kiến, các ý kiến có
chất lượng. Danh sách này được tổng hợp chuyển về phòng đào tạo và giáo viên
chủ nhiệm để có cơ sở cộng điểm vào bài thi hết môn hoặc đề nghị tuyên dương,
khen thưởng khi kết thúc khoá học.
Mỗi phương pháp dạy học đều có ưu điểm, nhược điểm nhất định.
Lựa chọn, sử dụng các phương pháp nào còn phụ thuộc vào nội dung giảng dạy,
năng lực sư phạm của mỗi giảng viên, điều kiện và phương tiện dạy học… Không có
phương pháp nào là vạn năng, do đó cần vận dụng phối hợp một cách linh hoạt các
phương pháp dạy học trong thực tiễn giảng dạy, nhất là trong giảng dạy lý luận
chính trị để phát huy tối đa những mặt mạnh của từng phương pháp và hạn chế những
mặt yếu của nó. Việc vận dụng linh hoạt phương pháp làm việc nhóm trong quá
trình dạy học sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy ở trường Chính trị Trường
Chinh trong giai đoạn hiện nay./.
|
